KAMIONKA (lit. AKMENYNE) Gmina Kamionka (Akmenynės seniūnija)
Dane kontakowe:
Starostwo kamienickie Akmenynės k. LT-17293 Šalčininkų r. tel. (380) 43 625 el.paštas akmenyne@salcininkai.lt
Wójt: Jan Miłoszewicz (380) 43 644
Sołectwa:
Sołectwo Obały (Abolų seniūnaitija); wsie: Obały (Abolų k.) - 64 mk., Smogóry (Smagurių k.) - 21 mk., Tarakańce (Tarakonių k.) - 11 mk., Misztołtany (Mištautonių k.) - 40 mk.; sołtys Teresa Paszkiewicz.
Sołectwo Kamionka (Akmenynės seniūnaitija) wsie: Kamionka (Akmenynės k.) - 280 mk., Słobódka (Slabados k.) - 34 mk., Żłoukty (Žlaugtų k.) - 31 mk., Pieckiele (Peckelių k.) - 22 mk., i Deksznie (Degsnių k.) - 9 mk.; sołtys: Danuta Jereminovič.
Sołectwo Kurmielany (Kurmelionių seniūnaitija) wsie: Kurmielany (Kurmelionių k.) - 72 mk., Niegibiany (Negibėnų k.) - 40 mk., Jankuny (Jankūnų k.) - 12 mk., Bogdziule (Bagdžiulių k.) - 14 mk. i Duksy (Duksių k.) - 17 mk.; sołtys: Viktor Grinevič.
Sołectwo Żołtuny (Žaltūnų seniūnaitija) wsie: Jawidowszczyzna (Jovydžių k.) - 7 mk., Kalniszki (Kalniškių k.) - 25 mk., Biaciukielnia (Bėčiakelnių k.) - 14 mk., Rymszyszki (Rimšiškių k.) - 22 mk., Wielki Las (Girinės vs.) - 2 mk., Żołtuny (Žaltūnų k.) - 72 mk. i Mankuniszki (Mankūniškių k.) - 10 mk. ; sołtys Josif Stanulevič.
(Przy nazwach miejscowości liczba mieszkańców wg wyników spisu z 2011r.)
Zabytki i ciekawe miejsca w Gminie:
Kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Kamionce, drewniany, wybudowany w latach 30.tych XX wieku.
Kamionka, leży w odległości 11 km na płn-wsch. od Solecznik, 287 mieszkańców ( 280 mk). Siedziba niewielkiej gminy wiejskiej mającej 54 km2, w której mieszka 900 osób (2009r). W 2011 r. było tu 822 mk.). Nazwa wsi pochodzi od rzeczki Kamionka, dopływu Wisińczy.
Kamionka to wieś znana już w XVIII w. W XIX wieku w okolicy istniały folwarki:
folw. Kamionka Sangiełowszczyzna Jana Bielewicza w 1847 r.
folw. Kamionka Rudowszczyzna – Dominika i Michała Korzeniewskich w 1847 r.
folw. Kamionka Sawgiełowszczyzna – Andrzeja Zaleskiego w 1847 r.
maj. Kamionka Songiałowszczyzna – Jakuba Andruszkiewicza w 1847 r.
folw. Kamionka Songiałowszczyzna – Adama Łuszczyka w 1847 r.
folw. Kamionka Dawidowszczyzna – Jana Jotejki w 1847 r.
ok. Kamionka Dawidowszczyzna – mieszczanina Jana Kułdosza w 1853 r.
W 1830 roku istniał w Kamionce kościół unicki. W 1920 roku założono polską szkołę. W latach 1927 -1929 wybudowany kościół drewniany.
Dwór w Kamionce i folwark Kamionka należały w 1847r. do Józefa Wierzbowicza, w 1910r. stały się własnością Heleny Reniger z Woyniłlowiczłów, pochodzącej z Kamionki. Było tu 184,60 ha ziemi w tym 50 ha lasu. Ludwik Reniger, mąż właścicielki mieszkał wcześniej w Zacharyszkach Małych.
W 1922 r. dwór w Kamionce wraz z folwarkiem Zacisze oraz lasem obejmował powierzchnię 338,93 ha. W literaturze pamiętnikarskiej zachowało się:.... właściciele majątku o tej samej nazwie, państwo Renigerowie. Była to rodzina prawdziwych społeczników. Pan Reniger jako lekarz leczył wszystkich mieszkańców okolicznych wiosek i przeważnie za darmo. Pani Renigerowa, przykuta przez reumatyzm do wózka inwalidzkiego, prowadziła bardzo ruchliwe życie. Wraz z proboszczem kamionkowskiej parafii, księdzem Tyczkowskim działali intensywnie na rzecz swojej wsi i otoczenia. Zaczęli od zorganizowania ochotniczej straży pożarnej, potem powołano do życia koło gospodyń wiejskich. Staraniem dworu wybudowano we wsi ładny klub, w którym skupiało się życie kulturalne, działały dwa zespoły amatorskie. Tu prowadzono różne poradnie, kursy kroju i szycia dla dziewcząt, majsterkowania dla chłopców. Gdy klub się dobrze rozwinął stał się poważnym konkurentem żydowskiej karczmy rozsiadłej po drugiej stronie ulicy. Przy czym rzecz niebywała: klub w tej rywalizacji wygrywał! W niedzielę karczma raczej świeciła pustkami, a w klubie aż huczało od uczestników młodszych i starszych. Dzieci te znajdywały swoje w nim miejsce: wreszcie mieszkańcy Kamionki zrzeszyli się w spółdzielnię. Z jej zysków wybrukowali we wsi ulice oraz doprowadzili do domostw światło elektryczne. Jak na ówczesne czasy, były to olbrzymie osiągnięcia w zacofanych kresowych obszarach”1.
Las odebrany został 22 listopada 1939 r., przejęty przez państwo i przekazany do nadleśnictwa rudnickiego. W kwietniu 1940 r. państwo litewskie odebrało rodzinie Renigerów majątek dóbr dworu w oparciu o uchwały ministerstwa rolnictwa Republiki Litewskiej. „Ziemię zdecydowano rozdać miejscowym chłopom bezrolnym i małorolnym. W zachowanych dokumentach archiwalnych czytamy: "Przejąć dla potrzeb reformy rolnej będący własnością Heleny Renigerowej dwór w Kamionce w gminie jaszuńskiej powiatu wileńskiego wraz ze wszystkimi należącymi do Heleny Renigerowej nieruchomościami na terenie tego dworu, pozostawiając na własność H. Renigerowej przewidzianą w Ustawie o reformie rolnej normę nieznacjonalizowanej ziemi...2"
Ludwik Reniger i jego rodzina
Dziadek Ludwika - Feliks Reniger był lekarzem, przybyłym z Prus na Litwę wraz z żoną Franciszką z domu Fleischer. F. Reniger nabył Małe Zacharyszki w 1820 r. Od 1832 r. na podstawie umowy z Michałem Balińskim leczył chłopów pańszczyźnianych w majątku w Jaszunach. Feliks Reniger miał 6 synów i 2 córki. Starszy brat Ludwika, Anicet (ur. w 1804 r.), był lekarzem, naukowcem i patriotą. Po klęsce powstania 1831 r. wycofał się do Prus. Po dwóch latach powrócił na Litwę, stał się jednym z pierwszych w Imperium Rosyjskim teoretykiem i praktykiem leczenia uzdrowiskowego, spopularyzował wody mineralne uzdrowiska w Druskienikach. Walczył w powstaniu 1863r. na Litwie. Schwytany i zesłany na katorgę. Po powrocie ponownie podjął się pracy naukowe na rzecz Wileńskiego Towarzystwa Medycznego.
Brat Ludwika, Mamert zarządzał majątkiem, zaś brat Józef został księdzem. Za działalnosć antycarską, władze zesłały go do klasztoru w Mohylewie.
Ludwik Reniger - najmłodszy syn Feliksa został lekarzem. Po ukończeniu studiów medycznych w Charkowie pracował jako ginekolog i położnik. Był członkiem Wileńskiego Towarzystwa Medycznego.
Ludwik Reniger s. Stefana (ur. 1860), także właściciel majątku Zacharyszki, członek ZWZ. Urodził się w Zacharyszkach Małych koło Jaszun. Po wejściu sowietów rodzinę Renigerów wyrzucono z majątku, on sam mieszkał w małym pokoju we dworze. Aresztowany i wywieziony 15 czerwca 1941 roku z Kamionki do syberyjskich łagrów, zmarł w Gari (Siewieruralłagier, obwód swierdłowski). Rodzina uniknęła wywózki, ostrzeżona przez okolicznych chłopów.
Starsi wiekiem mieszkańcy Kamionki i okolic dotychczas wspominają Ludwika, gdy będąc już w bardzo podeszłym wieku na piechotę, czasami zaś zaprzężonym w wóz własnym koniem udawał się do chorych. Odwiedzając wiejskie chaty nie tylko pomagał, zostawiał też każdemu cząstkę siebie. Mieszkańcy tak też go nazywali "nasz lekarz". [.] Mieszkanka Kamionki Zofia Olechnowicz opowiadała, że wiejski lekarz już od młodości miał słabe płuca, chorował na ich zapalenie. [...] Ludwik Reniger nie dotarł do miejsca zesłania, ponieważ wepchany do bydlęcego wagonu, w tłoku innych zesłańców po drodze udusił się, jego zwłoki zaś wyrzucono z pociągu...
Helena Reniger zmarła podczas wojny a Anna Renigerówna (ur. w 1913 r.) z dwójką dzieci wyjechała za granicę.”3.
W 1942 roku wg litewskiego spisu mieszkało we wsi 254 osoby.
W czasach Litwy sowieckiej
Istniał tu kołchoz o nazwie „Kamionka”. Były tu szkoła polsko-rosyjska, przedszkole, poczta, punkt apteczny, biblioteka, punkt skupu mleka. W 1959 roku we wsi mieszkało 177 osób, w 1979 – 226, w 1989 – 229.
Kościół
Drewniany kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, wewnątrz kilka zabytkowych rzeźb (dwie rzeźby drewniane w tym jedna przedstawiająca Anioła o wys. 1,89 m), świeczniki (dwa z XIX wieku o wys. 82 i 86 cm), krzyży (4 drewniane) i obrazów4, należący do parafii turgielskiej. Świątynia jest budowlą jednowieżową, wzniesiona na planie prostokąta, z niewielką wieżyczką i dwiema niskimi zakrystiami. W początkach XIX wieku istniała „kaplica, czyli cerkiewka rzymsko-grecko-unicka poświęcona w majątku dziedzicznym Kamionka zwanym”. Kościół w Kamionce wybudowany został za czasów ks. Franciszka Tyczkowskiego5 , przy wydatnej pomocy rodziny Renigerów. Kościół filialny, proboszczem był m. in. ks. Mieczysław Wołk - Karaczewski6. W dniu konsekracji kościoła parafianie Kamionki przynieśli na piechotę z Wilna obraz św. Teresy.
Kiedy w 1949 roku władze sowieckie wypędziły z Wilna ks. prałata Lucjana Chaleckiego (1876-1964), trafił do Turgiel, by stąd przez 10 lat dojeżdżać do kościoła w Kamionce. W 1959 roku ponownie Sowieci nakazali ks. opuszczenie parafii turgielskiej - wyjechał wtedy do Mejszagoły, zmarł w 1964 r., tam pochowany.
Szkoła w Kamionce
Od 1920 roku istniała tu polska szkoła. W latach 194-1943 w Kamionce w jednym z byłych zabudowań dworu Renigerów była szkoła litewska. Kierownikiem szkoły był 30-letni Juozas Mascianisas, absolwent polskiego seminarium Nauczycielskiego, znał polski, litewski, białoruski, rosyjski i niemiecki. W 1940 r. było tu 4 klasy i uczyło się w niej wówczas 41 uczniów. W latach 1941-1942 religi nauczał ks. Władysław Kurp -Garbowski. W okresie działalności szkoły litewskiej w kościele w Kamionce nabożeństwa odbywały się i po polsku, i po litewsku. Po przyłączeniu Litwy do ZSRS w początkowej szkole w Kamionce wszystkie przedmioty zaczęto nauczać już nie tylko po litewsku, ale również po rosyjsku (białorusku). Po agresji niemieckiej i język rosyjski został zniesiony. W okresie powojennym, w szkole w Kamionce ponownie obowiązywał język rosyjski. Język litewski pozostał jedynie jako przedmiot.
W 1990 r. po odzyskaniu przez Litwę niepodległości zaczęto wykazywać większą troskę o sprawy oświatowe. W Kamionce litewska szkoła początkowa została otwarta 2 września 1996 r. Założyła ją administracja naczelnika powiatu wileńskiego. Szkołą kierowała nauczycielka Loreta Žymantaite. We wrześniu 1997 r. szkołę z początkowej przekształcono w podstawową. W 2001 r. założono w niej grupę nauczania przedszkolnego. Obecnie jest to filia Turgielskiej Szkoły Średniej.
Przypisy:
1J. Hopen - Zawadzka, Wileńskie reminiscencje, TMWiZW Bydgoszcz 1996 r.
2A. Lesys, J. Niuniavaite-Lesiene Echa Kamionki Tygodnik Wileńszczyzny 2005/13
3A. Lesys, J. Niuniavaite-Lesiene Echa Kamionki Tygodnik Wileńszczyzny 2005/13
4A. Bliujus, J. Varnauskas Kultūros paminklų enciklopedija, Wilno 1996r.
5(ur. 1895, wyśw. 1918, zm. w Nowym Jorku w 1982r.)
6Schematyzm
Polskie szkolnictwo
Polska Szkoła w Kamionce
Šalčininkų r., Akmenynės pagrindinė mokykla
Adres: Šalčininkų rajonas, Akmenynės kaimas
17293 LT, tel. (380) 43 642
Dyrektor – Alicia Bandalewicz
Tekst: Mieczysław Machulak
Copyright by © 2016 Mieczysław Machulak /soleczniki.pl